- Gdańskie wspólnoty obywatelskie – perspektywa kobieca
Grant zespołowy: Instytut Kaszubski w Gdańsku we współpracy z Pomorskim Centrum Badań nad Kulturą Uniwersytetu Gdańskiego
Okres realizacji 2019-2020
Funkcja: wykonawca
- Słownik terminologiczny polskich strojów ludowych. Publikacja książki oraz upowszechnienie wyników w Internecie na platformie strojeludowe.net
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (NPRH 11H 18 0133 87)
Grant zespołowy: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Okres realizacji: od 2019
Funkcja: wykonawca
- Krajobraz kulturowy Żuław a praca rolnika w narracjach powojennych osadników zamieszkałych na obszarach wiejskich
Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” z Wrocławia – VIII edycja „Grant Oral History”
Grant własny – naukowy
Okres realizacji: 2018
Funkcja: kierownik
Opis projektu:
Żuławy to region, który często jest pomijany w dyskursie o Ziemiach Zachodnich i Północnych. Obszar ten ma jednak szczególne znaczenie w kontekście osiedlania się tam powojennych osadników: (1) jest to region, który wymaga od gospodarujących na tych ziemiach rolników umiejętności związanych z osuszaniem terenów depresyjnych; (2) w pierwszych latach po wojnie, począwszy od 1945 r., realizowano plan osuszania Żuław – hydrotechniczną i melioracyjną operację pod kryptonimem „Żuławy”, która polegała na odnawianiu lądu położonego poniżej poziomu morza; (3) władze PRL roztaczały przez przesiedleńcami wizję Żuław jako urodzajnego regionu, w którym szybko można się dorobić niskim nakładem kosztów – duży nakład pracy własnej miał szybko się zwrócić w wysokich plonach. Dlatego konieczna jest współczesna rewizja relacji tzw. pionierów żuławskich, zwłaszcza gospodarzy indywidualnych, którzy na przełomie lat 60. i 70. XX w. spisali swoje wspomnienia dotyczące trudu pracy na Żuławach. Wspomnienia te zostały opracowane przez Józefa Pawlika (Żuławiacy. Wspomnienia osadników żuławskich, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1973). Wspomnienia te napisano pod wpływem propagandy PRL, dlatego kamuflują one rzeczywiste problemy, z jakimi borykali się nowi osadnicy – rolnicy, którzy przywracali żuławską ziemię do użytku. Dlatego przy użyciu metod historii mówionej ważne jest znalezienie odpowiedzi na kluczowe pytania badawcze:
- W jakim stopniu upływ czasu zmienia spojrzenie badanych na sposoby adaptacji do obcego krajobrazu kulturowego? Jak badani oceniają sposoby gospodarowania na wsi po przybyciu na Żuławy?
- Czy i w jaki sposób badani przenosili na Żuławy dotychczasową wiedzę i doświadczenie w gospodarowaniu z regionu/obszaru pochodzenia/ przyjazdu?
- Jak badani postrzegają i wartościują techniki uprawiania roli w regionie/na obszarze, z którego przybyli w kontekście szoku kulturowego związanego ze znalezieniem się w obcej przestrzeni kulturowej o odmiennych tradycjach agrarnych?
- Czy można mówić o wytworzeniu się, wśród badanych osadników zasiedlających obszary wiejskie, etosu pracy rolnika na Żuławach już w pierwszych latach/dwóch dekadach po wojnie? Jaki miał być w społecznym wyobrażeniu wzorcowy gospodarz żuławski?
- Jak w zakresie rolnictwa organizowała się zróżnicowana kulturowo społeczność powojennych osadników zamieszkałych na Żuławach?
Projekt ma na celu zgromadzenie relacji świadków powojennej historii Żuław oraz określenie znaczenia szoku kulturowego dla wykształcania nowych form adaptacyjnych grupy zawodowej związanej z rolnictwem w specyficznym krajobrazie kulturowym Żuław. Relacje świadków posłużą mi jako materiał źródłowy do napisania artykułu naukowego z zakresu historii mówionej i opublikowanie go punktowanym czasopiśmie naukowym.
- Kreowanie tożsamości regionalnej oraz lokalnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych (ze szczególnym uwzględnieniem Żuław i Powiśla)
Narodowe Centrum Nauki (UMO-2013/11/N/HS3/04781)
Grant własny – naukowy
Okres realizacji: 2014–2018
Funkcja: kierownik
Opis projektu:
Żuławy i Powiśle to regiony wchodzące w skład Ziem Zachodnich i Północnych, które zostały przyłączone do Polski po II wojnie światowej. Przed 1945 r. zamieszkiwała je ludność pochodzenia niemieckiego, holenderskiego i polskiego. Wytworzyła ona tradycje i kulturę będącą wynikiem doświadczenia ludzi zmagających się z żywiołem wody w delcie Wisły. Po 1945 r. ludność rodzima została wysiedlona, a jej miejsce zajęli przesiedleńcy z południowo-wschodnich obszarów Polski oraz z Kresów Wschodnich.
W okresie PRL-u władze prowadziły działania mające na celu budowanie wspólnoty oraz integrację mieszkańców Żuław i Powiśla na poziomie narodowym. Dopiero po 1989 r. został dostrzeżony problem braku emocjonalnej więzi ludzi z regionem. Dotychczas niewielu badaczy poruszało temat identyfikacji mieszkańców z Żuławami i Powiślem. Istnieją opracowania historyczne i ekonomiczne zajmujące się rozwojem regionów, jednak wciąż brakuje prac dotyczących integracji społecznej oraz tworzenia nowych tradycji w czasach współczesnych. Dlatego chcę zbadać, porównać i opisać zjawiska kreowania tożsamości mieszkańców obu regionów. Duży wpływ wywierają na to władze samorządowe, instytucje kultury i organizacje pozarządowe, które po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. zaczęły realizować wiele projektów skierowanych na rozwój kultury regionalnej. Lokalni aktywiści również korzystają z funduszy unijnych, dzięki którym promują zabytki oraz organizują wydarzenia integrujące społeczność miast i wsi.
W moich badaniach wykazałam, że różnego rodzaju instytucje wpływają na: sposób tworzenia związku z regionem i rodzaje aktywności społecznej mieszkańców Żuław i Powiśla. Dla zobrazowania tego założenia wykorzystałam metody badań jakościowych (wywiady) oraz ilościowych (ankiety), które przedstawiają punkt widzenia instytucji i mieszkańców. Wyniki moich badań zostały opublikowane w kilku artykułach oraz monografii naukowej [zobacz w zakładce PUBLIKACJE].
- Pamięć i tożsamość w krajobrazie miejskim: studium przypadku na przykładzie Poznania
Narodowe Centrum Nauki (UMO-2013/09/B/HS6/00374)
Grant zespołowy (Wydział Anglistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Okres realizacji: 2013–2016
Funkcja: wykonawca
Opis projektu:
Głównym celem projektu było zbadanie interakcji między pamięcią i tożsamością społeczności lokalnej w kontekście dynamicznie zmieniającego się krajobrazu kulturowego Poznania. Pojęcie „krajobrazu miejskiego” w projekcie zawężone było do badania pamięci o zlikwidowanych i zamkniętych cmentarzach. Projekt skupiał się na wiedzy potocznej mieszkańców miasta rekonstruowanej na podstawie dyskursów nieoficjalnych. By jednak w pełni zrozumieć znaczenie zmian zachodzących w krajobrazie kulturowym miasta oraz ich wpływu na kształtowanie się pamięci zbiorowej, analizie poddane zostały także źródła z prasy lokalnej (dzienniki oraz miejskie portale informacyjne). Połączenie sfery publicznej (prasa oraz wywiady z przedstawicielami elit) z wypowiedziami zarejestrowanymi podczas wywiadów fokusowych pozwoliło zrealizować cel, jakim było odwołanie się do kilku warstw pamięci zbiorowej, tzn. najstarszej z okresu międzywojennego, czasów okupacji, odbudowy Poznania po wojennych zniszczeniach, rozbudowy w okresie PRL-u oraz dynamicznych przemian po 1989 r. Odtworzenie informacji oficjalnych było koniecznym warunkiem kontekstualizacji pamięci i tożsamości zbiorowej mieszkańców oraz jej usytuowania w krajobrazie kulturowym [na podstawie: Strona projektu].
- Atlas Polskich Strojów Ludowych: kontynuacja prac wydawniczych, przeprowadzenie badań terenowych i kwerend źródłowych oraz cyfryzacja materiałów źródłowych i udostępnienie ich w Internecie
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Narodowy Program Rozwoju Humanistyki (11H12026181)
Grant zespołowy (Polskie Towarzystwo Ludoznawcze)
Okres realizacji: 2012–2015
Funkcja: główny wykonawca
Opis projektu:
Projekt powstał z inicjatywy Redakcji „Atlasu Polskich Strojów Ludowych”, która jest jedną z serii wydawniczych Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Pierwszy zeszyt serii ukazał się w roku 1949, a ostatni (38) ukazał się w roku 2008.
Zgodnie z założeniami serii APSL (Gajek 1954) każdy z zeszytów jest poświęcony jednemu regionowi, a stały układ treści obejmuje takie zagadnienia jak: zarys historyczny rozwoju stroju na badanym obszarze; obecny stan stroju ludowego na badanym obszarze; zasięg badanego stroju (wraz z załączoną mapą); opis i zróżnicowanie stroju męskiego; szczegółowy opis stroju męskiego; opis i zróżnicowanie stroju kobiecego; szczegółowy opis stroju kobiecego; wytwórcy i materiały; tkaniny; zdobnictwo stroju: hafty, koronki, aplikacje, szamerunki; rekonstrukcje.
Celem naukowym projektu było dbanie o ciągłość przekazu kulturowego i tym samym zachowanie elementów dziedzictwa kulturowego (w wymiarze regionalnym i narodowym) dot. zjawiska polskiego stroju ludowego i jego regionalnych uwarunkowań w zróżnicowanych środowiskach – naukowych oraz regionalnych, w tym lokalnych. W zakresie transmisji międzygeneracyjnej dot. przekazu dziedzictwa kulturowego podjęty został problem transformacji form stroju ludowego oraz jego zastosowań, w tym współczesnych inspiracji związanych z nurtem etnodesignu, co jest zgodne z najnowszymi trendami kulturowymi oraz zagadnieniami znajdującymi się w sferze zainteresowań przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych. Strój ludowy był (i nadal jest) jest odbiciem wielowiekowego zróżnicowania historycznego, społecznego i kulturowego, stąd konieczne było multidyscyplinarne spojrzenie na badany problem.
Istotnym walorem projektu było równoczesne prowadzenie badań terenowych oraz źródłowych (w tym muzealnych), których celem było opracowanie katalogu informacji dot. kolekcji polskich strojów ludowych (codziennych i odświętnych) znajdujących się w zasobach muzeów znajdujących się na terenie Polski. Także każdy z zaplanowanych kolejnych zeszytów APSL opierał się na gruntownej kwerendzie źródłowej, uzupełnionej o badania terenowe. Równolegle z pracami związanymi bezpośrednio z przygotowaniem zeszytów APSL zrealizowano trzy obozy badawcze, których tematyka związana była z wytwórstwem stroju ludowego. Celem podjętych badań była dokumentacja tradycyjnych (i wciąż jeszcze żywych form) tradycyjnego rękodzieła: tkactwa, koronczarstwa i hafciarstwa.
EFEKTY REALIZACJI PROJEKTU:
- Wydanie 7 kolejnych zeszytów APSL (nr 39-45) stroje narodowe: łowickie (suplement), podhalański; stroje regionalne: zamojski, kościański, Bambrów Poznańskich, łęczycki;
- Wydanie dwóch książek (monografii zbiorowych): Polskie stroje ludowe jako fenomen kulturowy poruszającą zagadnienia stanu badań i współczesnych potrzeb w zakresie badania stroju ludowego; Snutki, klocki, perebory. Tradycyjne rękodzieło wobec wyzwań współczesności prezentującą wyniki badań terenowych przeprowadzonych w trzech tradycyjnych ośrodkach rękodzielniczych;
- Zorganizowanie 3 obozów badawczo-szkoleniowych i dokumentacja współczesnych form rękodzieła w wybranych ośrodkach: Jarocin (snutka golińska), Bobowa (koronka klockowa), Holeszów Nowy (perebory);
- Zorganizowanie 2 sesji naukowych integrujących środowisko osób zainteresowanych problematyką stroju ludowego (naukowcy, regionaliści, kierownicy zespołów folklorystycznych);
- Wystawa planszowa Dyrdoki, bandy i kaletki. Strój ludowy jako fenomen kulturowy prezentującą wyniki badań terenowych, która jest nieodpłatnie udostępniana zainteresowanym instytucjom;
- Udostępnienie w Internecie wyników: badań archiwalnych prowadzonych w muzeach na terenie 16 województw (posiadających kolekcje strojów ludowych), kwerendy źródłowej (Inst. im. Oskara Kolberga) oraz uruchomienie podstrony internetowej z bazą zasobów polskich muzeów dot. strojów ludowych w ramach projektu http://strojeludowe.net/ (charakterystyka kolekcji strojów ludowych pod względem zasięgu terytorialnego) [na podstawie Strona projektu].
- Atlas niematerialnego dziedzictwa kulturowego wsi wielkopolskiej
Grantodawca: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Narodowy Program Rozwoju Humanistyki (11H11026580)
Grant zespołowy (Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie)
Okres realizacji: 2012–2015
Funkcja: wykonawca
Opis:
Jego celem było udokumentowanie niematerialnych elementów kultury wiejskiej, które przetrwały w miejscowej tradycji, bądź zachowały się tylko w źródłach archiwalnych.
Koncepcja opracowania „Atlasu” oparta jest na doświadczeniach i rezultatach projektu badawczego „Mapa Dziedzictwa Kulturowego Wsi na przykładzie wybranych obiektów z Wielkopolski” prowadzonego w latach 2007-2010 przez Zakład Geodezji i Kartografii Środowiska Katedry Melioracji, Kształtowania Środowiska i Geodezji Akademii Rolniczej (obecnie Uniwersytetu Przyrodniczego) w Poznaniu, we współpracy z Muzeum Narodowym Rolnictwa w Szreniawie. Kierownikiem tego projektu był prof. dr hab. Janusz Gołaski.
Dla realizacji tego projektu w Dziale Ewidencji i Dokumentacji Zabytkowego Budownictwa Folwarcznego i Obiektów Przemysłu Rolno-Spożywczego Muzeum w Szreniawie utworzono Pracownię Badań Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Wsi, której kierownikiem jest pracownik Muzeum – dr Wojciech Mielewczyk. W jej skład wchodzi także pracownik Muzeum mgr Arkadiusz Jełowicki oraz dr Anna Weronika Brzezińska z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Pracownia zajmuje się także gromadzeniem wydawnictw związanych merytorycznie z badanym terenem, gromadzeniem i archiwizowaniem wyników badań (na nośnikach papierowych i cyfrowych), jak również udostępnianiem zebranych materiałów osobom zainteresowanym [na podstawie Strona projektu].
Podstawą pozyskiwania materiałów były badania terenowe, przeprowadzone przez zespół specjalistów – etnologów i historyków, polegające na pozyskiwaniu informacji bezpośrednio od mieszkańców oraz na współpracy z regionalnymi towarzystwami społeczno-kulturalnymi.
Prace w terenie zmierzały również do weryfikacji informacji zawartych w źródłach archiwalnych. Z uwagi na szybko zmieniający się krajobraz kulturowy wsi oraz przemiany społeczno-demograficzne jej mieszkańców, podjęte badania miały charakter badań ratunkowych.
W ciągu 3 lat trwania projektu przebadanych zostało 667 miejscowości w 801 sołectwach. Przeprowadzono łącznie 1 407 wywiadów. Średnio w każdej wsi przeprowadzono co najmniej dwa wywiady [na podstawie Strona projektu].
- Świadomi lokalnej kultury – czyli Ochotnicze Straże Pożarne jako dawne ośrodki życia kulturalnego na przykładzie wybranych gmin w regionie lasowiackim
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich nr 3528 Stalowowolskie Towarzystwo Kulturalne
Okres realizacji: 2012-2013
Pełniona funkcja: podwykonawca
- Oswajanie wielokulturowego krajobrazu Żuław – strategie adaptacyjne, organizacja i kreowanie współczesnej kultury regionalnej
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (NN109305337)
Grant zespołowy (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Okres realizacji: 2009–2011
Funkcja: podwykonawca
- Studenckie Badania Naukowe SYBERIA 2010
Uniwersytet Gdański i Uniwersytet Pedagogiczny w Krasnojarsku;
prowadzenie indywidualnego projektu badawczego, w tym:
– 2011 – Wystawa Dom/Home, Muzeum Etnograficzne w Gdańsku, prelekcja pt. „Mikrokosmos jurty buriackiej”
– 2010 – Bałtycki Festiwal Nauki, Uniwersytet Gdański w Gdańsku, prelekcja pt. „Stroje szamanów syberyjskich”
– 2010 – Syberia 2010 – sprawozdanie z badań, Uniwersytet Gdański w Gdańsku, prelekcja pt. „Symbolika tradycyjnych strojów buriackich”
– 2010 – Weekend z Syberią, Muzeum Etnograficzne w Gdańsku, prelekcja pt. „Podróż koleją transsyberyjską”
- Koordynacja i realizacja dwóch projektów w ramach programu Unii Europejskiej – MŁODZIEŻ w 2006 i 2007 r.
– wymiana doświadczeń i współpraca z młodzieżą z Finlandii, obserwacja różnic kulturowych w środowisku szkolnym i codziennym
REALIZACJA I UDZIAŁ W WYBRANYCH PROJEKTACH O CHARAKTERZE POPULARNONAUKOWYM
- „100 100-latków na 100-lecie”
Projekt z dotacji Wieloletniego Programu Rządowego „Niepodległa” na lata 2017–2021
Realizator: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” z Wrocławia
Grant popularnonaukowy – zespołowy
Okres realizacji: 2018-2020
Funkcja: kierownik projektu (zespołu) od VIII 2018
Opis projektu:
Jak można opowiedzieć opowiedzieć o życiu w niepodległej Polsce w ciągu ostatniego stulecia i kto powinien to zrobić? Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” z Wrocławia postanowił nagrać historie życia rówieśników Niepodległej w ramach projektu „100 100-latków na 100-lecie”. Jego realizację rozpoczęto w 2018 r. i będzie ona trwać do 2020 r. w ramach dotacji z Wieloletniego Programu Rządowego „Niepodległa” na lata 2017–2021. Projekt zakłada przeprowadzenie i nagranie w formie audio oraz video stu wywiadów biograficznych ze świadkami historii urodzonymi w czasach bliskich odzyskaniu niepodległości – w 1923 r. i wcześniej. Relacje stulatków nagrywane są metodą historii mówionej, która pozwala na pozyskanie informacji o doświadczeniach ostatniego stulecia w kontekście historii osobistych oraz na tle ważnych wydarzeń w kraju i na świecie. Zgromadzone w pierwszym etapie projektu źródła historyczne – relacje wzbogacone o dokumenty i zdjęcia – posłużyły Ośrodkowi do stworzenia wystawy plenerowej „Rówieśnicy Niepodległej”, której wernisaż odbył się 10 listopada 2018 r. Będzie ona prezentowana przez kolejne dwa lata w ponad dziesięciu miastach i mniejszych miejscowościach, gdzie nagrano relacje „stulatków”. Wystawę będzie można też zobaczyć w intrenecie (w języku polskim i angielskim). W projekt zaangażowali się badacze i instytucje partnerskie, które nagrywają relacje świadków historii, m.in Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu, Białostocki Ośrodek Kultury – Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku i Dom Spotkań z Historią z Warszawy. Jak dotąd nagrano łącznie 66 relacji, które znajdują się w opracowaniu. Te i kolejne posłużą jako materiał źródłowy do publikacji popularnonaukowej ukazującej ostatnie 100 lat historii Polski z perspektywy tych, którzy je przeżyli. Przedstawienie życiorysów „stulatków” pozwoli na przedstawienie wartości oraz wydarzeń i przełomów, które począwszy od 1918 r., budowały polską tożsamość narodową. Naukowe opracowanie wyników projektu zostanie opublikowane na łamach „Wrocławskiego Rocznika Historii Mówionej”, wydawanego przez Ośrodek.
- Tutejsi – tradycje kulturowe Pomorza Zachodniego
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program: kultura ludowa i tradycyjna)
Projekt zespołowy (Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk)
Okres realizacji: 2018
Funkcja: wykonawca
Opis projektu:
Po zakończeniu II wojny światowej miejscem styku różnych kultur i obrzędów, które osadnicy „przywieźli” ze sobą z różnych stron Polski. Pomimo upływu 70 lat różnice kulturowe poszczególnych grup przybyłych są w dalszym ciągu żywe i zauważalne. Celem projektu jest z jednej strony odszukanie i upublicznienie lokalnych tradycji, obrzędów, rękodzieła, muzyki, itp., które przetrwały do dzisiaj lub w wyniku asymilacji mieszkańców uległy zmianie, modyfikacji, tworząc czasami nową jakość, a z drugiej dokonanie analizy, w jakim stopniu dokonała się asymilacja kulturowa przybyłych po II wojnie światowej i jakie są jej efekty: czy udało się zbudować tożsamość lokalną, czy też budowa tej tożsamości jest wspomagana bądź zastępowana tradycją tych ziem sprzed II wojny światowej (na wzór kultu księżnej Daisy w Książu). Odbędzie się to metodą badań terenowych prowadzonych przez uczniów pod opieką nauczyciela (zajęcia pozalekcyjne) oraz ich oceny i weryfikacji przez grono specjalistów [z opisu ogólnego projektu; zob. strona projektu].
- Wielokulturowe Pomorze: Ukraińcy i ich dziedzictwo kulturowe na Żuławach i Powiślu
Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego (Rozwój kultury w województwie pomorskim w 2016 r.)
Projekt zespołowy (Stowarzyszenie „Kochamy Żuławy” i Instytut Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego)
Okres realizacji: 2016
Funkcja: kierownik
Opis projektu:
Pomorze to obszar, który często określa się mianem wielokulturowego. Jego wielokulturowość tworzy zarówno przedwojenna, jak i powojenna historia oraz kultura licznych nacji, grup etnicznych, wyznaniowych czy regionalnych. Dla Pomorza Wschodniego (Żuław i Powiśla) datą graniczną był 1945 r., kiedy to duża część ludności Pomorza, głównie pochodzenia niemieckiego, została zmuszona do opuszczenia swoich domów i wysiedlona na zachód Europy. Ich miejsce zajęli nowi osadnicy z centralnej i południowo-wschodniej Polski, dawnych Kresów Wschodnich oraz repatrianci i reemigranci z różnych części Europy Wschodniej i Zachodniej, a także Ukraińcy w ramach Akcji „Wisła” w 1947 r.
Adaptacja i integracja nowych mieszkańców Pomorza przebiegała początkowo na poziomie narodowym poprzez propagowanie kultury i tradycji określanych jako polskie. Po 1989 r. i zmianie ustroju państwa nastąpiła również zmiana w polityce kulturalnej instytucji kultury, wzrosła aktywność społeczności lokalnych Pomorza i rozwinął się ruch regionalny. O ile obecnie ludność Kaszub czy Kociewia identyfikuje się ze swoim miejscem zamieszkania oraz kultywuje własne zwyczaje i tradycje, o tyle na ziemiach przyłączonych do Polski po wojnie tożsamość regionalna i tradycje zaczęły się dopiero tworzyć, co wynika z przerwania ciągłości kulturowej regionów po II wojnie światowej. Świadczy to o tym, że nowi osadnicy i ich potomkowie odczuwają coraz większą potrzebę zaznaczania własnej odrębności kulturowej w odniesieniu do zwyczajów kulturowych przodków. Przykładem grupy, która tworzy nowe tradycje regionu w odniesieniu do dziedzictwa kulturowego przodków, jest społeczność ukraińska. Jej kultura tradycyjna i zwyczaje przetrwały częściowo w wymiarze niematerialnym w wyniku nikłej adaptacji kulturowej, dlatego należy poddać ocenie „kulturę żywą”, aktualnie funkcjonujące tradycje w środowiskach Ukraińców na Pomorzu.
W ramach projektu „Wielokulturowe Pomorze: Ukraińcy i ich dziedzictwo kulturowe na Żuławach i Powiślu” przeprowadzono dokumentację niematerialnego dziedzictwa kulturowego Ukraińców na Żuławach i Powiślu jako grupy etnicznej i religijnej. Kultura ukraińska obecnie stanowi jeden z elementów, na podstawie których budowana jest tożsamość lokalna i regionalna na obszarze Żuław i Powiśla. Projekt miał na celu: (1) dokumentację przejawów niematerialnego dziedzictwa kulturowego (tradycji, zwyczajów kulturowych, obrzędów dorocznych i rodzinnych, rękodzieła itp.) w wielopokoleniowych rodzinach ukraińskich lub pochodzenia ukraińskiego; oraz (2) opis i analizę zmian czy przeobrażeń ich kultury tradycyjnej wśród kolejnych pokoleń Ukraińców urodzonych już na Żuławach i Powiślu.
Dokumentacja była prowadzona w ramach współpracy Stowarzyszenia „Kochamy Żuławy” z wykładowcami oraz studentami etnologii z Instytutu Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego, którzy w październiku przeprowadzili szczegółowe badania terenowe na Żuławach i Powiślu, w oparciu o metody i narzędzia charakterystyczne dla etnografii. Rozmówcami były głównie osoby skupione wokół parafii greckokatolickich w Cyganku-Żelichowie (powiat nowodworski) oraz w Dzierzgoniu (powiat sztumski), a także dawni i obecni członkowie Związku Ukraińców w Polsce i ich kół w obu regionach. W trakcie badań był prowadzony blog przez członków stowarzyszenia i studentów, na którym były publikowane codzienne relacje z badań terenowych.
Zgromadzone materiały etnograficzne w końcowym etapie projektu zostały opracowane i wydane w publikacji dostępnej on-line jako artykuły popularnonaukowe i przybliżają niematerialne dziedzictwo kulturowe społeczności ukraińskiej na Pomorzu szerokiemu gronu odbiorców. Do współpracy przy publikacji zostali zaproszeni także lokalni działacze ukraińscy oraz naukowcy zajmujący się tą tematyką. Została przygotowana multimedialna wystawa zdjęć dokumentująca życie codzienne Ukraińców na Żuławach i Powiślu oraz ich kulturę. Podsumowaniem projektu było zorganizowanie dwóch spotkań. Pierwsze odbyło się w Szkole Łacińskiej w Malborku dzięki współpracy z Malborskim Centrum Kultury i Edukacji. Spotkanie miało charakter warsztatowy i zostało skierowane do instytucji kultury, stowarzyszeń, liderów lokalnych i mieszkańców, jego celem było przekazanie szerszemu gronu wiedzy o powojennych wydarzeniach społeczno-kulturowych i roli kultury ukraińskiej w budowaniu współczesnego wizerunku i tożsamości omawianych regionów. Warsztatom towarzyszyło również szkolenie z zakresu Konwencji UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Drugie spotkanie odbyło się w Gdańsku na Uniwersytecie Gdańskim (Wydział Historyczny) i było podsumowaniem projektu. Podczas niego zaprezentowane zostały materiały i wnioski z badań etnograficznych oraz multimedialna wystawa fotograficzna [na podstawie Strona projektu].
- Warmio, quo vadis?
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Projekt zespołowy (Centrum Spotkań Europejskich „Światowid” w Elblągu)
Okres realizacji: 2016–2017
Funkcja: wykonawca
Projekt zakładał m.in. przeprowadzenie etnologicznych badań terenowych na temat aktualnego stanu zachowania wybranych elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu . Wyniki badań zostaną opracowane i udostępnione publicznie [na podstawie Strona projektu].
- Żuławy – mozaika wielu kultur
Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego (Rozwój kultury w województwie pomorskim w 2014 r.)
Projekt zespołowy (Stowarzyszenie „Kochamy Żuławy”)
Funkcja: 2014
Pełniona funkcja: kierownik
Aleksandra Paprot-Wielopolska 