Projekt „100 lat plebiscytu na Powiślu”

W 2020 r. zostałam zaproszona do współpracy przez Dzierzgoński Ośrodek Kultury w ramach projektu „100 lat plebiscytu na Powiślu” realizowanego w 2020 r. z dotacji Narodowego Centrum Kultury z programu „Kultura – Interwencje”. Na projekt składało się kilka działań, w tym badania ankietowe, które miało na celu określenie wyróżników regionalnych dla obszaru Powiśla, a tym samym co stanowi o wyjątkowości regionu Powiśla na tle regionów sąsiednich. Ponadto zorganizowano dwa wykłady tematyczne, warsztaty taneczne, tworzenie logo regionu i Festiwalu 4 Kulturo oraz malowanie tego pierwszego w formie murali.

Mój wykład do obejrzenia i posłuchania jest dostępny na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=QJzKstVWXBY…

W ramach projektu współpracowałam z grupą tworzącą koncepcję logo Powiśla i Festiwalu 4 Kultur. W jej skład weszli: Magdalena Grodecka, Stefan Kornacki, Justyna Liguz, Joanna Jezierska, Bożena Belcarz, Marcin Lamch. Projekt graficzny logotypów przygotował Stefan Kornacki. Logo regionu zostało umieszczone także na różnego rodzaju gadżetach i muralach w Dzierzgoniu (na murze wokół DOK-u) oraz na przystankach autobusowych w kilku sąsiednich miejscowościach. Logo nawiązuje do powiślańskiego haftu białego i kolorów charakterystycznych dla dawnego Powiśla.

Spotkanie autorskie online w Bibliotece Elbląskiej im. C.K. Norwida

16 czerwca 2020 r. zostałam zaproszona przez Radosława Kubusa z Biblioteki Elbląskiej do dyskusji „Co to znaczy być Żuławiakiem?”. Punktem wyjścia do rozmowy była moja książka Żuławy i Powiśle. Kreowanie tożsamości lokalnych i regionalnych po 1989 roku. Podczas ponad godzinnego spotkania poruszyliśmy takie kwestie jak: Kim byli mennonici? Kogo określano na Żuławach mianem kacapów, zabugoli, bosych antków, centralaków? Jak należy rozumieć żuławski folklor? Jakie jest najważniejsze święto Żuław? Jakie są punkty węzłowe w narracjach o przeszłości Żuław w opinii mieszkańców tego regionu?

Spotkanie jest jest dostępne w wersji online na Facebooku Biblioteki Elbląskiej: https://www.facebook.com/BibliotekaElblaska/videos/253388846113863

Nowy artykuł w „Dziedzictwie Kulturowym Wsi”

W numerze 3. rocznika „Dziedzictwo kulturowe wsi”, wydawanego przez Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie ukazał się tekst „Uczeń jako etnograf? Edukacyjny wymiar dziedzictwa kulturowego na przykładzie projektu Tutejsi – tradycje kulturowe Pomorza Zachodniego”, który napisałam razem z drem Konradem Burdyką z Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Plik z artykułem do pobrania tu: Uczeń jako etnograf? Edukacyjny wymiar dziedzictwa kulturowego na przykładzie projektu „Tutejsi. Tradycje kulturowe Pomorza Zachodniego”

Debata o dziedzictwie kulturowym w Mikoszewie

29 listopada 2019 r. w Szkole Podstawowej im. na Bursztynowym Szlaku w Mikoszewie (ul. Gdańska 29) odbyła się debata „Jak wyzwolić potencjał dziedzictwa w gminie Stegna?”.

Organizatorami debaty było Nadbałtyckie Centrum Kultury wraz z Pomorskim Centrum Badań nad Kulturą UG oraz Szkołą Podstawową im. na Bursztynowym Szlaku w Mikoszewie. Partnerem zaś Klub Nowodworski. Debata została jednocześnie objęta patronatem medialnym TV Żuławy oraz Dziennika Bałtyckiego.

Debata była organizowana w ramach projektu: „Tradycja dla rozwoju. W poszukiwaniu kultur regionalnych Pomorza” realizowanego przez Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku i Pomorskie Centrum Badań nad Kulturą UG w ramach programu „Kultura ludowa” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W trakcie dyskusji zastanawialiśmy się nad możliwymi kierunkami rozwoju Żuław. W tym rozwoju zrównoważonego, który czerpałby z olbrzymiego potencjału lokalnego dziedzictwa kulturowego. Dyskusja toczyła się wokół dwóch pytań:

Þ Jakie znaczenie ma dziedzictwo Żuław i Mierzei Wiślanej dla lokalnych społeczności? Czy przekłada się ono na ich rozwój społeczny i gospodarczy? Czy dostrzec można, że dzięki niemu wzrasta jakość życia mieszkańców?

Co można zrobić, żeby w pełni wykorzystać potencjał drzemiący w dziedzictwie? Czy gmina Stegna potrzebuje produktu (wydarzenia, instytucji), który „scali” potencjał obszaru nadmorskiego i rolniczego?

Wygłosiłam wystąpienie wprowadzające, a nad kwestią dziedzictwa dyskutowli reprezentanci różnych środowisk i instytucji: Edyta Kozakiewicz z TV Żuławy, Mariusz Wiśniewski, właściciel domu podcieniowego nr 6 Danziger Kopf z Żuławek, Katarzyna Janowska ze Szkoły Podstawowej im. na Bursztynowym Szlaku w Mikoszewie, Jolanta Bulak z Parku Krajobrazowego Mierzeja Wiślana, Tomasz Sosnowski ze Stowarzyszenia „Drewnica”, Zbigniew Pyra, organizator „Spotkań z rybakiem” w Jantarze. Do dyskusji odniósł Łukasz Kępski z Klubu Nowodworskiego.

Spotkanie uświetniła wystawa tematyczna przygotowana przez uczniów Szkoły Podstawowej im. na Bursztynowym Szlaku.

Transmisja ze spotkania do zobaczenia tutaj: https://fb.watch/80elnELdkJ/

Seminarium naukowe w IRWiR PAN w Warszawie

16 grudnia 2019 r. wzięłam udział w seminarium organizowanym przez Zakład Antropologii Kultury Wsi Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Podczas seminarium wygłosiłam referat pt. „Krajobraz kulturowy Żuław a praca rolnika w narracjach powojennych osadników zamieszkałych na obszarach wiejskich”. Spotkanie poprowadziła prof. dr hab. Izabella Bukraba-Rylska.

Konferencja Kaszubsko-Pomorska w Słupsku

W dniach 14-15 listopada 2019 r. odbyła się już XV Konferencja Kaszubsko-Pomorska. Tym razem jej temat przewodni brzmiał: „Mieszkać na Pomorzu. Transformacje lokalnych i regionalnych tożsamości pomorskich” Organizatorem wydarzenia było Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.

Razem z prof. UAM dr hab. Anną Weroniką Brzezińską i dr hab. Anną Drożdż znalazłam się w naukowym komitecie organizacyjnym. Założyliśmy, że „Pomorze to region zróżnicowany pod względem społecznym i kulturowym, zamieszkiwany od wieków przez przedstawicielki i przedstawicieli różnych grup lokalnych, regionalnych, etnicznych, narodowych i religijnych. Dorobek tych wielu pokoleń stanowi istotny wkład w kształtowanie się współczesnego krajobrazu społeczno-kulturowego. Chcemy zobrazować proces kształtowania (odnajdywania, uświadamiania, negocjowania) tożsamości, pokazać używanie pamięci jako wartości organizującej tożsamości grup lokalnych i regionalnych” (ogłoszenie o konferencji).

Podczas konferencji wygłosiłam też referat pt. „Postmigracyjna lokalność czy regionalność? O wymiarach współczesnej tożsamości na Żuławach i Powiślu”.

Zobacz program konferencji: https://www.muzeum.slupsk.pl/index.php/archiwum-strony/archiwum-roku-2019/1182-xv-konferencja-kaszubsko-pomorska-mieszkac-na-pomorzu-transformacje-lokalnych-i-regionalnych-tozsamosci-pomorskich

Przeczytaj sprawozdanie z konferencji autorstwa dr hab. Anny Drożdż: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_31261_SEIA_2019_19_15

• 

Książka „Na tropie lokalnych historii”

Pod koniec 2019 r. ukazała się długo wyczekiwana przez bliskich i przyjaciół książka, która jest zbiorem tekstów zmarłego 1 kwietnia 2019 r. Bartosza „Wani” Stańdy. Wspaniałego poznańskiego etnologia i towarzysza wypraw badawczych. Wspólnie z Anną Weroniką Brzezińską, Moniką Różańską, Katarzyną Rybarczyk i Mikołajem Smykowskim podjęliśmy się redakcji tekstów, które Bartek opublikował w różnego rodzaju czasopismach i monografiach. Dzięki wsparciu wielu osób udało się zebrać potrzebą kwotę na wydanie książki w wersji papierowej i online. Jak napisaliśmy we wstępie do niej: „Ta książka jest wyrazem naszej o Bartku pamięci i tęsknoty za rozmowami, wyjazdami, planowaniem kolejnych wypraw…” Książkę można pobrać w pdf-ie m.in. ze strony Cyfrowego Archiwum im. Józefa Burszty http://cyfrowearchiwum.amu.edu.pl/media/uploads/000029t.pdf

Przeczytaj też o Bartku: Paprot-Wielopolska A., Bartosz Paweł Stańda (1985-2019), w: Etnografowie i ludoznawcy polscy: sylwetki, szkice biograficzne, Ceklarz Katarzyna, Święch Jan (red.), 2020, vol. 6, Kraków ; Wrocław, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 229-233.

Wykład gościnny w Kwidzynie

24 października 2019 r. w ramach spotkań organizowanych przez Klub Małej Ojczyzny Kwidzyńskiej, działający przy Bibliotece Miejskiej i Powiatowej w Kwidzynie, wygłosiłam referat dotyczący poszukiwania wyznaczników tożsamości przez współczesnych mieszkańców Powiśla.

Ten pokaz slajdów wymaga włączonego JavaScript.

 

Konferencja w Rzeszowie „(Re)konstrukcje strojów ludowych a manifestowanie przynależności regionalnej”

W dniach 11-12 października w Rzeszowie odbyła się konferencja pt. „(Re)konstrukcje strojów ludowych a manifestowanie przynależności regionalnej”. Jej organizatorami była Sekcja Stroju Ludowego działająca przy ZG Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli – Oddział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie i Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Lublinie.

Problematyka konferencji była związana z obserwacjami, jakie poczynili w ostatnich latach organizatorzy, co znalazło odzwierciedlenie w ogłoszeniu o konferencji:

Strój ludowy, czyli tradycyjny ubiór mieszkańców wsi i miasteczek, w ostatnich kilkudziesięciu latach stał się ważnym elementem tożsamości lokalnej i regionalnej. Powszechnie był on noszony na przełomie XIX i XX wieku, jednakże już w latach międzywojennych w większości regionów Polski został zastąpiony tańszą i łatwiejszą w pozyskaniu odzieżą produkcji fabrycznej. W latach powojennych nastąpił proces transformacji i folkloryzacji tego zjawiska – strój stał się ważnym elementem podtrzymującym tożsamość regionalną wielu wspólnot z terenu całego kraju. Chętnie był odtwarzany przez licznie w tym okresie powstające zespoły pieśni i tańca czy członkinie Kół Gospodyń Wiejskich. Kilkudziesięcioletni okres nieistnienia strojów w środowiskach wiejskich sprawił jednak, że zapomnieniu uległy ich dawne funkcje, sposoby prawidłowego zakładania poszczególnych elementów, a dla niektórych społeczności lokalnych problematyczne stało się ustalenie jaki typ stroju występował na ich terenie i w jaki sposób mogliby go odtwarzać. Zagadnienia powyżej wymienione oraz inne współcześnie zaistniałe problemy czy też inspiracje związane ze strojami ludowymi chcielibyśmy podjąć na naszej konferencji. Zachęcamy do przesyłania propozycji wystąpień (na karcie zgłoszenia), które dotyczą następujących zagadnień:

• • Przykłady rekonstrukcji i odtwarzania poszczególnych typów strojów regionalnych i ich odmian lokalnych
  • Modele współpracy międzyśrodowiskowej i międzyinstytucjonalnej w zakresie rekonstruowania i odtwarzania strojów ludowych

• Sposoby i zakres wykorzystywania zdobnictwa strojów ludowych w działalności projektantów mody, promocji regionów, działalności edukacyjnej i upowszechniającej dziedzictwo kulturowe regionów [ogłoszenie]

Podczas konferencji wygłosiłam referat pt. Rekonstrukcje i kreacje strojów ludowych na Ziemiach Zachodnich i Północnych jako przejaw kształtujących się tożsamości lokalnych i regionalnych.

PROGRAM KONFERENCJI

Ten pokaz slajdów wymaga włączonego JavaScript.

VI Dzień Osadnika w Nowym Dworze Gdańskim

28 września 2019 r. w Nowym Dworze Gdańskim już po raz szósty odbył się Dzień Osadnika, który organizowany jest przez Stowarzyszenie Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego „Klub Nowodworski” we współpracy z Żuławskim Ośrodkiem Kultury, szkołami z powiatu nowodworskiego oraz lokalnym samorządem i społecznościami. W tym roku tematem wiodącym były dożynki.

Na początku rekonstruktorzy z SGO Pomorze razem z przebranymi w stroje z epoki mieszkańcami przedstawili inscenizację przybycia w 1945 r. na Żuławy osadników. Inscenizacja odbyła się na stacji Żuławskiej Kolei Dojazdowej w Nowym Dworze Gdańskim. Tam dzieci i młodzież szkolna wraz z opiekunami i rodzinami czekała już w wagonach i ich pobliżu. Odbyła się uroczysta odezwa do osadników, którzy przyjechali na tzw. Ziemie Odzyskane. Potem rozpoczął się uroczysty korowód dożynkowy, kobiety z dziećmi, przebrane w stroje (mające nawiązywać w jakiś sposób do ludowości) i z wiankami z kłosów ruszyły w uroczystym korowodzie dożynkowym na plac przed Żuławskim Parkiem Historycznym. Na czele jechał samochód wojskowy, na którym zasiadała orkiestra osadników, przygrywająca i śpiewająca piosenki z okresu okołowojennego. Po drodze wszyscy zatrzymali się pod pomnikiem osadników  w centrum miasta i przedstawiciele lokalnych instytucji złożyli tam kwiaty. Następnie  wszyscy przeszli ulicą Kopernika, gdzie starosta i starościna dożynek powitali nowe, powojenne władze i osadników chlebem i solą. Obok na zaaranżowanej ławeczce siedziały starsze kobiety wróżące z kart. Po dotarciu na plac przed Żuławskim Parkiem Historycznym wykonano zdjęcie grupowe wszystkich uczestników korowodu, a następnie rozpoczęto biesiadę dożynkową przy suto zastawionym stole. Wokoło zlokalizowane były też namioty kół gospodyń wiejskich, w których mieszkanki powiatu serwowały potrawy i napoje wpisujące się w kanon kuchni osadniczej: m.in. babkę ziemniaczaną, kluski ze skwarkami i śmietaną, bigos, grochówkę, racuchy, kompot śliwkowy. Przed stołem biesiadnym odbył się tez występ Jagódek – Zespołu Pieśni i Tańca Gminy Pruszcz Gdańskich (głównie w strojach kaszubskich, ale można było dostrzec też chłopca w stroju krakowiaków wschodnich). Po występach odbyły się różnego rodzaju konkursy i potyczki dożynkowe dla uczestników Dnia Osadnika. Równolegle w Żuławskim Parku Historyczny odbywały się wykłady historyczne wokół tematu dożynek. Podczas nich wygłosiłam referat pt. Jaki strój powinni nosić mieszkańcy Żuław? O współczesnym poszukiwaniu wyznaczników dla stroju regionalnego.

Dzień Osadnika to wydarzenie, które wpisało się już na stałe do kalendarza wydarzeń na Żuławach. Z roku na rok bierze w nim udział coraz więcej osób, organizacji i instytucji, co z pewnością świadczy o coraz silniejszych więziach społecznych i potrzebie kształtowania tożsamości lokalnej, a może i już regionalnej…

Ten pokaz slajdów wymaga włączonego JavaScript.